Vietnam’s Colonial Names: Tonkin, Annam, Cochinchina during the French Era
An Nam và Cochinchina: Nguồn Gốc Tên Gọi và Ảnh Hưởng Lịch Sử
Trong hành trình tìm hiểu về lịch sử và văn hóa Việt Nam, hai tên gọi "An Nam" và "Cochinchina" đã để lại nhiều dấu ấn quan trọng. Cả hai thuật ngữ này không chỉ là những địa danh mà còn phản ánh các mối quan hệ phức tạp giữa Việt Nam và các thế lực bên ngoài qua từng thời kỳ lịch sử.
Nguồn Gốc Tên Gọi “An Nam”
“An Nam” là tên gọi được Trung Quốc sử dụng để chỉ Việt Nam trong nhiều giai đoạn lịch sử, bắt đầu từ thời nhà Đường, khi miền Bắc Việt Nam được lập thành một vùng tự trị mang tên “An Nam đô hộ phủ”. Dù quốc hiệu của Việt Nam liên tục thay đổi qua các triều đại như Đại Cồ Việt, Đại Việt hay Đại Ngu, tên “An Nam” vẫn được ghi nhận trong các tài liệu và bản đồ của Trung Quốc.
Người phương Tây, tiêu biểu là nhà truyền giáo Alexandre de Rhodes, cũng đã sử dụng tên gọi “Annam” để chỉ toàn bộ lãnh thổ Việt Nam, trong đó phân chia thành hai khu vực: “Tunquin” (Đàng Ngoài) và “Cochinchine” (Đàng Trong).
Tên Gọi “Cochinchina” và Sự Thay Đổi Ý Nghĩa
Tên “Cochinchina” có nguồn gốc từ những nhà buôn Bồ Đào Nha trong thời kỳ thám hiểm vùng Đông Nam Á. Họ dùng từ “Cauchy” – tên gọi cổ của Việt Nam – và ghép thêm “china” để phân biệt với địa danh ở Ấn Độ, hình thành nên tên gọi “Cochinchina”, nghĩa là “vùng Giao Chỉ gần Trung Quốc”.
Trong bối cảnh chính trị nội bộ thời Trịnh-Nguyễn phân tranh, “Cochinchina” được dùng để chỉ Đàng Trong dưới triều đại chúa Nguyễn, trong khi Đàng Ngoài của chúa Trịnh được gọi là “Tonkin”.
Khi thực dân Pháp xâm lược vào thế kỷ 19, tên gọi “Cochinchina” đã được hạn chế lại, chỉ dành cho vùng Nam Kỳ (Nam Bộ). Đồng thời, Pháp phân chia Việt Nam thành ba kỳ:
- Cochinchina (Nam Bộ)
- Tonkin (Bắc Bộ)
- Annam (Trung Bộ)
Dù vậy, người Pháp vẫn gọi người Việt ở tất cả các kỳ là “Annamite”, thể hiện sự coi thường về sự đa dạng văn hóa và lịch sử của dân tộc.
Sự Khác Biệt Văn Hóa Qua Tên Gọi
Sự phân chia thành ba kỳ không chỉ đơn thuần là hình thức hành chính mà còn tạo ra nhiều thay đổi về văn hóa giữa các vùng miền. Nam Bộ (Cochinchina) trở thành trung tâm giao thương và giao thoa văn hóa. Trong khi đó, Bắc Bộ (Tonkin) giữ gìn các truyền thống lâu đời, còn Trung Bộ (Annam) có vai trò trung gian cả về địa lý và văn hóa.
Tên gọi “Cochinchina” hiện nay không còn được sử dụng chính thức, nhưng vẫn được nhắc đến trong các nghiên cứu lịch sử và bản đồ cổ.
Kết Luận
Qua hai tên gọi “An Nam” và “Cochinchina”, chúng ta không chỉ thấy được sự biến đổi của lịch sử mà còn nhận ra những quan hệ phức tạp trong chính trị, văn hóa và quyền lực diễn ra trong lòng đất nước. Hiểu rõ về các thuật ngữ này là cách giúp chúng ta tôn vinh và gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc đã được hình thành và phát triển qua hàng thế kỷ.
Để tìm hiểu thêm về các chủ đề liên quan, bạn có thể tham khảo Nguồn gốc tên gọi một số trái cây và Xứ Nẫu – Tại sao có tên gọi thế?.
Nguồn Bà i Viết Tên gọi Việt Nam thời kì thuộc Pháp: Tonkin, Annam, Cochinchina
